آشنایی با وظایف خادمان و خدمتگذاران حرم مطهر رضوی

آشنایی با وظایف خادمان و خدمتگذاران حرم مطهر رضوی

زائران و حتی مجاوران حرم مطهر امام هشتم شیعیان، حضرت علی‌بن موسی‌الرضا (علیه‌السلام) افرادی را که در بارگاه ثامن‌الحجج (علیه‌الاف‌التهیه‌والثناء) به صورت افتخاری فعالیت می‌کنند، به نام «خادم» می‌شناسند، اما دانستن این موضوع جالب است که برای نظم‌ونسق‌بخشی به این مکان قدسی 32 نوع خدمت تعریف شده است. در نتیجه فعالان افتخاری در حرم مطهر رضوی به 32 گروه و با نام‌های متفاوت تقسیم می‌شوند.

بر اساس آمار معاونت اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی 28 هزار نفری که به صورت افتخاری در حرم مطهر رضوی فعالیت می‌کنند به دو گروه کلان «خادم» و «خدمت‌گزاران» تقسیم می‌شوند.

آنچه در پی می‌آید حاصل مصاحبه با محمود ممتاز، معاون اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی است، که به صورت گزارش تنظیم شده است.

 

خادمان و خدمت‌گزاران برای حضور در محضر مولایشان‌ به دو شکل، زمان‌بندی کاری دارند:

 

هر 7 یا هر 8 روز یک‌بار. مدت زمانی هم که در حرم مطهر رضوی باید حضور داشته باشند به تناسب فعالیت، 8 ساعت (صبح، عصر و شب)، 12 ساعت (روز یا شب) و 24 ساعت (یک شبانه روز کامل) است.

 

خُدّام شامل پنج گروه؛ خادمان، فرّاشان، دربانان و کفشداران و حفّاظ می‌شود

 

در حرم ثامن‌الحجج (علیه‌السلام) حدود 8 هزار نفر و در کسوت «خادم» مشغول فعالیت افتخاری هستند. خادمان دارای حکم رسمی از سوی تولیت آستان قدس رضوی هستند.

 

خادمان: آن‌ها به کارهایی چون غبارروبی، راهنمایی زائران، ایجاد نظم و آرامش، شست‌وشو و تطهیر (یا به اصطلاح خودشان کُرگیری) می‌پردازند. محل خدمت آنان «روضه منوره» و رواق‌های مبارکه‌ی گردآگرد آن یعنی دارالحفاظ، دارالسلام، دارالسیاده، دارالزهد، امام خمینی(ره) و... است.

 

در ادبیات خادمان رضوی «روضه منوره» مکانی است که امام هشتم (علیه‌السلام) در آن آرمیده‌اند، یعنی دقیقا زیر گنبد طلا؛ مساحتی حدودا 140 مترمربعی، که هسته‌ی مرکزی بناهای آستان قدسی حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه‌السلام) است.دیواره و سقف روضه منوره با کاشی‌های نفیس، کتیبه‌ها و آینه‌کاری‌های مقعر و مقرنس تزیین شده است.

 

فرّاشان: با شنیدن «فرّاش» عبارت فاخر سعدی در گلستان در ذهن جاری می‌شود که؛ فراش باد صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد... و بر این اساس شاید تصور کنید فراش در ادبیات کارگزارن امام رضا (ع) هم به معنای فرش‌کننده است.

 

فراش در زبان فارسی علاوه بر گسترنده فرش، به معنای خدمتکار و پیشخدمت نیز هست و ظاهرا در اینجا معنای دوم بیشتر مورد نظر بوده است. فراشان و خادمان وظایف یکسانی بر عهده دارند. پس تفاوت آن‌ها در چیست؟

 

محمود ممتاز در پاسخ به این پرسش «محل خدمت» را مبنای این نام‌گذاری اعلام کرد و گفت: فاصله محل خدمت فراشان از روضه منوره بیشتر است. آنها همان کارهای خادمان (شست‌وشو و تطهیر، راهنمایی زائران، غبارروبی، نظم‌بخشی و...) را در رواق‌های پیرامون رواق‌های مرکزی مانند دارالولایه، دارالاجابه و دارالحجه انجام می‌دهند.

 

وی درباره لباس هر دو گروه گفت: خادمان و فراشان لباده و شلوار سیاه رنگ بر تن دارند. لباده به تعبیرمرحوم دهخدا نوعی «جامه‌ی مردانه‌ی دراز» است که روی دیگر جامه‌ها می‌پوشند.

 

دربانان: این گروه بر خلاف خادمان و فراشان، کت‌وشلوار مشکی می‌پوشند و کلاه هم دارند. اگر دم درب‌های ورودی صحن‌ها بایستند، عصای نقره هم به دست می‌گیرند.

 

معاون اماکن متبرکه و امور زائران آستان قدس رضوی، وظایف دربانان را راهنمایی، گشت‌زنی، تطهیر و کُرگیری و غبارروبی و جارو زدن صحن‌ها ذکر کرد. البته امروز و با وجود ماشین‌های کف‌شور و جاروهای برقی موجود در حرم مطهر رضوی، مراسم جاروکشیدن صحن‌ها که به صورت هماهنگ توسط دربانان انجام می‌شود، بیشتر جنبه سنتی و نمادین پیدا کرده است.

 

محل خدمت دربانان، صحن‌های اصلی یعنی پنج صحن‌ گوهرشاد، آزادی (نو)، انقلاب اسلامی (عتیق یا کهنه)، جمهوری اسلامی و قدس است.

 

کفشداران: آنهاکفش‌های زائران را دریافت می‌کنند و پس از زیارت تحویل‌شان می‌دهند. به گفته ممتاز گردآوری کتب قرآن مجید و ادعیه، مرتب‌سازی و چیدن آن‌ها در قفسه‌ها، جابجایی و در صورت لزوم تعویض آن‌ها وظیفه دیگر کفشداران است.

 

لباس رسمی کفشداران مانند خادمان و فراشان، شلوار و لباده مشکی است اما در حین کار و پشت میز کفشداری، روپوش سبز رنگ بر تن دارند.

 

حفّاظ:از گذشته بعضی از واقفان چنین تعیین کرده‌اند که در ساعت و مکان مشخصی از حرم مطهر یک قاری قرآن، بخشی از کلام الهی را قرائت کند و تعدادی از قاریان برجسته‌ی مشهد این وظیفه را برعهده دارند.

 

آنها هر روز مراسم «صفه» را نیز اجرا می‌کنند؛ صبح‌ها نیم ساعت بعد از طلوع آفتاب و شب‌ها بلافاصله بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء. در این مراسم حفاظ و خدام با آیین ویژه‌ای به قرائت کلام الهی و خطبه‌خوانی می‌پردازند و کشیک‌ها در این مراسم تحویل می‌شود.

 

سایر خدمت‌گزاران بارگاه امام هشتم(علیه‌السلام)

 

با گسترش حرم مطهر رضوی و افزاریش رواق‌ها و صحن‌های جدید در سال‌های اخیر، استفاده از نیروی انسانی بیشتر برای نظم‌بخشی و مدیریت اماکن جدید را ضروری ساخت. در طول این سال‌ها حدود 20 هزار نفر با عنوان کلی «خدمت‌گزار» به این منظور در زمره خدمت‌گزاران رضوی قرار گرفته‌اند. این افراد در بخش‌های مختلف به نیروهای رسمی و استخدامی آستان قدس کمک می‌کنند و حتما باید ساکن مشهد، متاهل، داری مدرک کارشناسی و به لحاظ سنی بین 25 تا 45 سال باشند. لباس آنها کت و شلوار سورمه‌ای است.

انتظامات افتخاری خواهران: در رواق‌های ویژه بانوان، تعدادی خانم وظیفه ایجاد نظم و راهنمایی زائران را بر عهده دارند. آن‌ها مانتو، شلوار و مقنعه سبز رنگ می‌پوشند. به بیان دیگر این خانم‌ها بعضی از وظایف خادمان و فراشان را انجام می‌دهند و در صورت نیاز به شست‌وشوی کف رواق‌ها یا برای نظافت و جارو زدن، از خادمان و فراشان مرد کمک می‌گیرند.

 

انتظامات افتخاری برادران: این گروه کار دربانان یعنی راهنمایی زائران و نظافت را در 6 صحن پیرامونی یعنی صحن‌های جامع رضوی، کوثر، هدایت، رضوان و غدیر انجام می‌دهند.

 

بسیج برادران و خواهران: پس از حادثه انفجار خون‌بار حرم مطهر رضوی که در 30 خردادماه 1373 رخ داد، در مبادی بارگاه ملکوتی امام هشتم (علیه‌السلام) زائران بازرسی می‌شوند. این مهم را بسیجیان انجام می‌دهند.

 

ممتاز درباره علت عدم بهرگیری از تجهیزات بازرسی مانند آنچه در فرودگاه وجود دارد، گفت: حساسیت بالای دستگاه‌های «ایکس. ری» مانع از بکارگیری آن‌ها در حرم مطهر است چراکه در صورت استفاده باید از زائران بخواهیم کمربند و ساعت و انگشتر و ... را از خود جدا کنند و از مقابل دستگاه عبور کنند و مجدد وسایل خود را پس بگیرند و همین اتلاف وقت برای زائری که بعضا نصف روز برای زیارت وقت دارد، آزاردهنده است.

 

گروه انتظامات حریم رضوی: این گروه به راهنمایی زائران در حد فاصل درب ورودی تا خیابان اصلی می‌پردازند.

 

نیروهای صندلی چرخ‌دار: برای انتقال معلولان و افراد سالخورده به تناسب فضا و ازدحام جمعیت از صندلی چرخ‌دار و خودرو‌های برقی استفاده می‌شود. لباس این خدمت‌گزاران هم کت و شلوار سورمه‌ای است که البته در ایام تابستان به آنها اجازه داده شده از کت استفاده نکنند و آنها را با پیراهن سفید می‌بینیم.

 

شمیم رضوان: گل‌های روی ضریح نورانی امام هشتم (ع) هر روز (24 ساعت یک‌بار) عوض می‌شود. گروه شمیم رضوان هر روز گل‌های روز پیشین را با دستگاه ویژه‌ای خشک و بسته‌بندی می‌کنند و با سایر اقلام فرهنگی به زئران می‌دهند.

 

خدمت‌یاران: گاه ظرفیت کفشداری‌ها تکمیل می‌شود یا زائر و مجاور مایلند از یک رواق وارد و از رواق دیگری خارج شود و در نتیجه نمی‌تواند کفش خود را به کفشداری بسپارد. هم‌چنین افرادی که می‌خواهند در صحن‌ها و زیر آسمان نماز جماعت بخوانند جایی برای کفش‌های خود ندارند.

 

در این موقعیت‌ها، افراد از کیسه‌های پلاستیکی برای حمل کفش و پاکیزگی فرش‌ها استفاده می‌کنند که خدمت‌یاران در مکان‌های مختلف حرم مطهر توزیع می‌کنند. بدین ترتیب خدمت‌یاران به کفشداران کمک می‌کنند. لباس رسمی خدمت‌یاران هم کت‌وشلوار سورمه‌ای است اما حین کار مانند کفشداران از روپوش سبز استفاده می‌کنند. آنها وظیفه دیگر کفشداران یعنی نظم بخشیدن به قرآن و کتب ادعیه را هم انجام می‌دهند.

 

خدمت‌گزاران صحافی: کتاب‌های قرآن و ادعیه نیز با توجه به کثرت استفاده، عمر مشخصی دارند و با گذشت زمان نیاز به تعمیر و صحافی دارند. این کار را جمعی از صحافان مشهد انجام می‌دهند. آنها طبق زمان‌بندی مشخصی در حرم مطهر حضور می‌یابند و کتا‌ب‌ها را مرمت می‌کنند.

 

گروه آینه رضوان: مانند صحافان، عده‌ای از کارشناسان فلزات قیمتی در مشهد، وظیفه زنگارزدایی و پرداخت ضریح، درب و پنجره‌های حرم مطهر رضوی را برعهده دارند. این گروه طبق زمان‌بندی مشخصی ضریح و پنجره‌های فولادین و نقره‌ای را با مواد مخصوصی تمیز می‌کنند.

 

خدمات افتخاری فرش: کف رواق‌ها و صحن‌ها مفروش به چند هزار متر مربع فرش است. نظارت بر این فرش‌ها وظیفه تعدادی از خبرگان و متخصصان فرش است. این گروه کارشناس درباره کیفیت، نظافت، تعویض و چیدمان فرش‌ها در حرم مطهر مشاوره می‌دهند.

 

نیروهای افتخاری بهداشت: در این گروه کارشناسان بهداشت حضور دارند و با بازدیدهای میدانی نظر کارشناسی خود را درباره وضعیت بهداشتی اعلام می‌کنند.

 

مهمانسرا: کار این گروه آماده‌سازی غذا، طبخ و پذیرایی و نظافت پس از پذیرایی است.

 

گروه طاهر؛ خادم خادمان: برای استراحت تمامی خادمان و خدمتگزاران آسایشگاه‌هایی در حرم مطهر رضوی در نظر گرفته شده است. نظافت و گردگیری آسایشگاه‌ها و دفاتر خدمات‌رسانی را برادران و خواهران این گروه انجام می‌دهند.

 

نیروهای بخش گم/پیداشدگان: گاه کودک یا فرد بزرگسالی از خانواده جدا می‌شود و باید به او کمک کرد تا خانواده خود را بیابد. این وظیفه را گروهی از بانوان بر عهده دارند.

 

نیروهای افتخاری روشنایی:تمیز کردن آینه‌کاری‌ها، لوسترها بر عهده این گروه است.

 

بخش فنی: در این بخش کارشناسان در رشته‌های مختلف تاسیسات، مکانیک، خیاطی، ساختمان و ... حضور دارند و در صورت نیاز از آن‌ها استفاده می‌شود.

 

گروه فضای سبز: نگهداری و مراقبت از فضای سبز در اماکن متبرکه بر عهده این گروه از کارشناسان کشاورزی و باغبانی است که به صورت افتخاری در حرم مطهر رضوی فعالیت می‌کنند.

 

گروه پایش: برای حصول اطمینان از کیفیت خدمات‌رسانی گروهی از کارشناسان وظیفه بررسی خدمات را بر عهده دارند. با توجه به وظیفه این گروه، آن‌ها لباس فرم ندارند.

 

ممتاز گفت: برای بررسی عملکردمان شاخص‌هایی تعریف شده و عملکرد ما در بخش‌های مختلف از کیفیت نور و صوت گرفته تا نظافت و ... مدام رصد می‌شود.

 

گروه طرح و برنامه: در این گروه کارشناسان مختلف حضور دارند و در قالب کمیسیون‌های فضای سبز، بهداشت، آمار و سایر مسائل مرتبط با اماکن متبرک نظر مشورتی ارائه می‌دهند.

 

بانوان چگونه به «خواهران خدمه» بپیوندند

محمدحسین مروج کاشانی

مسئول بخش خواهران خدمه حرم مطهر رضوی گفت: راه‌اندازی کفشداری‌های ویژه خواهران بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) در راستای اجرایی شدن رهنمودهای تولیت معزز آستان قدس رضوی و رفاه حال بانوان زائر مبنی بر واگذاری تمامی امور خدمات رسانی به بانوان به خواهران خدمه و خادمیاران رضوی بوده است.

 

قدس آنلاین- مسئول بخش خواهران خدمه حرم مطهر رضوی گفت: راه‌اندازی کفشداری‌های ویژه خواهران بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) در راستای اجرایی شدن رهنمودهای تولیت معزز آستان قدس رضوی و رفاه حال بانوان زائر مبنی بر واگذاری تمامی امور خدمات رسانی به بانوان به خواهران خدمه و خادمیاران رضوی بوده است.

 

سیده معصومه حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار قدس با اعلام این مطلب افزود: این بخش پس از موافقت حجت الاسلام والمسلمین رئیسی از تاریخ سیزدهم آبان سال ۱۳۹۵ راه‌اندازی و هم اکنون زیر نظر مدیریت امور خدمه حرم مطهر رضوی انجام وظیفه می‌کند.

 

این مقام مسئول تصریح کرد: در حال حاضرحدود ۶۵۰ نفر از خواهران خدمه و خادمیار رضوی در چهار کفشداری ویژه بانوان در هشت کشیک و ۱۶ شیفت ۱۲ ساعته(روز و شب) مشغول خدمات رسانی به بانوان زائر حرم مطهر رضوی و همچنین ارائه خدمات در امور تطهیر و تنظیف بارگاه مطهر امام رضا(ع) در رواق‌های ویژه بانوان هستند.

 

حسینی افزود: در ابتدای فعالیت بخش خواهران خدمه، این بخش بعد از انجام مراحل اداری و سازمانی، انجام مصاحبه و گزینش و... حدود ۴۰۰ نفر از بانوان متقاضی خدمت را انتخاب و به مرور زمان تعداد این بانوان افزایش یافت و هم اکنون به حدود۶۵۰ نفر رسیده است.

 

وی تصریح کرد: بر اساس امریه تولیت معزز آستان قدس رضوی از اواخر اسفند سال ۱۳۹۵ مصادف با سالروز ولادت با حضرت فاطمه زهرا(س) اولین گروه از خواهران خدمه بارگاه منور حضرت رضا(ع) احکام خدمتی خود را از دست تولیت محترم این نهاد مقدس دریافت و به جمع خواهران خادمیار در حوزه خواهران خدمه حرم مطهر رضوی پیوستند.

 

شرایط و ضوابط انتخاب

 

مسئول این بخش در زمینه ضوابط انتخاب خواهران اشاره کرد: جذب خدمه و خادمیاران خواهر براساس ضوابط تعیین شده در آیین‌نامه خدمت و شرایط اختصاصی خدمت در حوزه خواهران خدمه، توسط کمیسیون امور جذب بانوان خدمه حرم مطهر امام رضا(ع) انجام می‌شود.

 

وی یادآور شد: متقاضیان خدمت در بخش خواهران خدمه بارگاه امام هشتم(ع) می‌توانند با مراجعه به مرکز امور خادمین آستان قدس رضوی(واقع در صحن غدیر حرم مطهر) از نحوه نام نویسی اطلاع حاصل کرده و در صورتی که واجد شرایط باشند، مطابق ضوابط و پس از طی کردن مراحل اداری، سازمانی و گزینش، انتخاب و توفیق خدمت در حرم مطهر حضرت ثامن الائمه(ع) برای آنان حاصل خواهد شد.

 

توسعه دامنه خدمت خواهران خدمه

 

حسینی در مورد توسعه دامنه خدمت خواهران خدمه و خادمیاران رضوی اظهار داشت: همچنان که قبلاً بیان شد، مطابق سیاست‌های جدید آستان قدس رضوی قرار است تمامی امور خدمتی در رواق‌ها، کفشداری و فضاهای عبادی و زیارتی ویژه بانوان زائر در حرم مطهر رضوی به خواهران خدمه واگذار شود.

 

 

وی تصریح کرد: بدین منظور خواهران کفشدار بارگاه مطهر امام هشتم(ع) علاوه بر انجام خدمت کفشداری در امور دیگر همچون: امور تطهیر، غبارروبی و تنظیف رواق‌های ویژه بانوان، خدمات کتب قرآن و ادعیه(کتب انوار)، جمع آوری مهرهای نماز و...در حال انجام وظیفه بوده و قرار است در برنامه ریزی آینده، تمامی امور مزبور به علاوه شست‌وشوی قسمت خواهران در روضه منوره رضوی، انجام امور تنظیف و جاروی رواق‌های بانوان و... به خواهران خدمه واگذار شود.

 

دریافت ۳۵ حکم خدمت تشرفی

 

این مقام مسئول تأکید کرد: حسب موافقت تولیت معزز آستان قدس رضوی تاکنون ۳۵ نفر از خواهران خادمیار رضوی از سایر بخش‌ها و اداره‌های مرتبط با خدمات افتخاری خواهران در حوزه معاونت اماکن متبرکه و امور زائرین آستان قدس رضوی متفخر به دریافت حکم تشرفی خدمت با عنوان خدمه خواهر شده‌اند.

 

وی در پاسخ به سؤالات مردمی رسیده به ستون پیامک مردم در صفحه آستان روزنامه قدس، مبنی بر واگذاری سایر کفشداری‌های ویژه بانوان در حرم مطهر امام رضا(ع) به خواهران کفشدار(همچون کفشداری‌های شماره ۵، ۹، ۱۷ و...) گفت:

 

 با هماهنگی به عمل آمده توسط مدیریت امور خدمه حرم مطهر امام هشتم(ع) با مرکز امور خادمین آستان قدس رضوی قرار است در آینده نزدیک خدمات رسانی به بانوان زائر در این کفشداری‌ها هم به خواهران خدمه و خادمیاران رضوی واگذار شود.

 

رضایت بانوان زائر

حسینی به اظهارنظر و رضایت مندی بانوان زائر در هنگام مراجعه به کفشداری‌های زنانه از واگذاری مسئولیت‌های خدمات رسانی به خواهران خدمه اشاره و تصریح کرد: بانوان زائر در بسیاری از مواقع ضمن ابراز رضایت از جذب و بکارگیری خواهران کفشدار در کفشداری‌های زنانه حرم مطهررضوی، خواستار گسترش دامنه حضور خواهران خدمه و خادمیاران رضوی در سایر فضاها و مکان‌های عبادی و زیارتی ویژه بانوان در بارگاه مقدس امام رضا(ع) هستند.

 

وی در همین ارتباط افزود: سعه صدر، حسن برخورد واخلاق خوش خواهران کفشدار در راستای تکریم زائران در ارائه خدمات کفشداری در کفشداریهای ویژه بانوان، عامل مهمی در زمینه ارتقای خدمات مطلوب و شایسته و افزایش رضایتمندی بانوان زائر به شمار می‌آید.

گفتنی است، خواهران خدمه بارگاه مطهر امام رضا(ع) هم اکنون با لباس رسمی شامل: چادر مشکی خدمت، مقنعه و مانتوی سبز، نشان خدمت آستان قدس رضوی و اتیکت نام و نام خانوادگی مشغول خدمات رسانی به بانوان زائر در کفشداری‌ها و رواق‌های ویژه بانوان در حرم مطهر رضوی، هستند.

 

عرصه های خدمت

معرفی عرصه های خدمت در آستان قدس رضوی

فهرست مطالب

عنوان

منشور ۷گانه مقام معظم رهبری مبنای کار آستان قدس رضوی

۱- عرصه های خدمت فرهنگی

۱-۱ – شعر وادب

۲-۱- مداحی

۳-۱- هنری

۴-۱- خدمات و تسهیلات زائر

۵-۱- خانواده

۶-۱- تشکل های بانوان

۷-۱- تربیتی خادمیاران نوجوان

۸-۱- آموزشی

۹-۱- تشکل های جوانان (زیر سایه ی خورشید )

۱۰-۱- قرآنی

۱۱-۱- ورزشی

۱۲-۱- کتاب و کتابخانه

۱۳-۱- محصولات فرهنگی

۱۴-۱- تبلیغی

۲- عرصه های خدمت امداد مستضعفین

۱-۲- زیارت اولی

۲-۲- خیرین و حمایت مالی

۳-۲- کارآفرینی و اشتغال

۴-۲- اردوهای جهادی

۵-۲- سلامت

۶-۲- حقوقی (مشاوره حقوقی)

۳- سایر عرصه های خدمت

۱-۳- رسانه و فضای مجازی

۲-۳- علمی

۳-۳- وقف و موقوفات

۴-۳- نذر

۵-۳- خدمات اجتماعی

۶-۳- ستادی

 

منشور ۷گانه مقام معظم رهبری مبنای کار آستان قدس رضوی

 ۱ – توجه به محرومان: در این زمینه تا کنون تلاش های قابل تقدیری صورت گرفته، اما باید این امر به سطح «معاونت امداد مستضعفان» ارتقا یابد و پیگیری شود.

 

۲ –  نگاه دیگر خواهی : حضرت صدیقه طاهره(س) در خانه کوچک خودشان داشتند و تمام عالم را در آن جای می دادند.

 

امروز همگان ادعای دیگرخواهی دارند، لیکن تفاوت نگاه ما با دیگران این است که ما دیگرخواهی را در پرتو خداخواهی می دانیم.

 

۳ – زائر محوری: این امر در ماموریت آستان قدس رضوی حتمی است، اما منظور ما این است که همه سطوح حکومت باید در استان خراسان رضوی و مشهد الرضا(ع)، تسهیل شرایط زیارت زائران را سرلوحه کار خود قرار دهند و حتی در برنامه ریزی های کشوری معطوف به خراسان رضوی نیز باید نگاه زائر محوری مبنا باشد و همه نیازهای زائر از محل عزیمت به مشهد مقدس، در طول مسیر، در مشهد مقدس و هم چنین در مسیر بازگشت مورد توجه قرار گیرد. ماموریت رسیدگی به این موضوع بر عهده آستان قدس رضوی است، ولی تحقق آن نیازمند همکاری همه نهادهاست.

۴ – فرهنگ محوری:  مشهد مقدس یک شهر فرهنگی است و به برکت آستان مقدس حضرت رضا(ع) اقدامات بسیاری در آن صورت گرفته که دانشگاه های علوم اسلامی رضوی وامام رضا(ع)  و هم چنین حوزه بزرگ خراسان نمود آنهاست.

 

 

 

۵ – مرجعیت علمی :  بارزترین ویژگی حضرت رضا(ع) علم ایشان است، مشهد محضر عالم آل محمد(ص) است و از این رو باید جایگاه مشهد مقدس و آستان قدس رضوی را مرجعیت علمی برای همه جهان اسلام دانست و برای رسیدن به این افق تلاش کرد .

ساماندهی اقتصادی: این موضوع باید در پرتو توجه به زائر محوری و ساماندهی این حوزه صورت پذیرد.

 

۶ – آستان قدس رضوی کلاس انسان سازی : حدیث سلسله الذهب امام رضا(ع) که در جمع مردم نیشابور بیان شده است: این حدیث شریف نیز فرمایشی است که باید برای رهایی از شر شیاطین و قرار گرفتن در «حصن حصین» نسبت به آن التزام فکری، اندیشه ای، اخلاقی و عملی داشت . همه ابعاد جامعه سازی قرآنی باید آهنگ توحیدی داشته باشد، و همه دست اندرکاران حوزه های مختلف اجتماعی و حکومتی و افرادی که قصد دارند جامعه سازی قرآنی و توحیدی را محقق کنند، باید به این مهم اهتمام داشته باشند.

 

۷- زیارت حضرت رضا(ع) کلاسی است که معرفت، محبت و دلدادگی، اعلام موضع و برنامه آتی زائر در آن وجود دارد. بر این اساس، خادمان این آستان مقدس نیز باید امور را به گونه ای تسهیل کنند که این کلاس انسان سازی و رهنمود حضرت ثامن الحجج(ع) برای زندگی انسان تکامل یافته توحیدی، تحقق عینی و عملی بیابند.