مختصری از سیره و زندگانی امام رضا (ع)
نام شریفشان : علی
پدر بزرگوارشان : امام موسى کاظم علیه السلام
مادر گرامیشان : بانویى مکرّمه به نام نجمه یا تکتم است، وى پس از ولادت حضرت رضا، طاهره -پاکیزه- نام گرفت. وى بانویى عفیف و خردمند و از اشراف عجم بوده است.
در روایت است که جناب تکتم مادر حضرت رضا علیه السلام فرمود: مرا با دایه اى کمک دهید (تا در شیردادن حضرت رضا علیه السلام کمکم کند) پرسیدند: آیا شیر کم است؟ گفت: نه، ولى من اذکار و نمازهایى دارم که پس از تولّد ایشان از آن کاسته شده است.
کنیه ها : ابوالحسن و ابوعلی
القاب حضرت :
رضا، صابر، زکی، ولی، فاضل، وفی، صدیق، رضی، سراج الله، نورالهدی، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین و عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم.
مشهورترین لقب :
مشهورترین لقب آن حضرت «رضا» است و در سبب اختصاص این لقب گفته اند: «او از آن روى رضا خوانده شد که در آسمان خوشایند و در زمین مورد خشنودى پیامبر خدا و امامان پس از او بود.» همچنین گفته شده:«از آن روى که همگان، خواه مخالفان و خواه همراهان به او خشنود بودند. سرانجام، گفته شده است: از آن روى او را رضا خوانده اند که مأمون به او خشنود شد.»
تاریخ تولد : ولادت آن امام همام را مشهور محدثان و مورخان در ۱۱ ذی القعده سال ۱۴۸ ه.ق دانسته اند و این همان سالى است که حضرت صادق(ع) از دنیا رحلت کردند ولى برخى تولد حضرت رضا علیه السلام را پنج سال بعد از رحلت حضرت صادق(ع) نگاشته اند.
مادر بزرگوار آن حضرت جناب نجمه گوید: من هنگام باردارى به پسرم علی، احساس سنگینى نمى کردم، به هنگام خواب از درون خود، صداى ذکر خداوند مى شنیدم به گونه اى که هراسناک مى شدم، چون او را به دنیا آوردم دست و پا را بر زمین نهاد، سر به آسمان بلندکرد و مانند کسى که سخنى مى گوید، لب هایش حرکت مى کرد.
حضرت موسى بن جعفر(ع) چون فرزند خویش را دید، فرمود: «هنیئاً لک یا نجمه کرامه ربّک» (اى نجمه، بزرگداشت خداوند گرامیت باد). سپس نوزاد را در پارچه اى سفید پوشانده به حضرت دادند، حضرت در گوش راست فرزند خویش اذان و در گوش چپ وى اقامه گفت و آب فرات طلبید و با آن از او کام برداشت و به مادرش فرمود: «خُذیهِ فَاِنَّهُ بَقِیّه اللهِ تَعالى فى اَرْضِهِ» (بگیر او را که او باقی مانده الهى در زمین خداوند است).
حضرت موسى بن جعفر(ع) به فرزندان خویش مى فرمود:
این برادر شما علی بن موسى، عالم آل محمّد است، در مورد دین خود از او بپرسید و آن چه مى گوید حفظ کنید، من از پدرم جعفر بن محمد بارها شنیدم که به من مى گفت: «اِنّ عالِمَ آلِ مُحَمَّدٍ لَفى صُلْبِکَ وَ لَیْتَنى اَدْرَکْتُهُ فَاِنَّهُ سَمِىُّ اَمیرِالمُؤْمِنینَ علی» یعنى عالم آل محمد در نسل توست، اى کاش من او را مى دیدم، او همنام امیرالمؤمنین، علی است.
محل تولّد : مدینه‌ی منوّره
فرزندان حضرت : در میان مورخان و محدثان در مورد تعداد فرزندان حضرت رضا اختلاف است، بسیارى حضرت جواد علیه السلام را تنها فرزند حضرت رضا علیه السلام مى دانند همانند شیخ مفید (قدس سره) و ابن شهر آشوب ولى برخى فرزندان دیگرى براى حضرت شمرده اند، از جمله دخترى به نام فاطمه. ولى برخى روایات، تک فرزندى حضرت را تأیید مى کند. مردى به نام حنان بن سَدیر گوید: به حضرت رضا عرض کردم: آیا مى شود امام بدون فرزند و جانشین باشد؟ حضرت فرمود: نه، و بدان که مرا جز یک فرزند نخواهد بود، ولى خداوند به او فرزندان فراوانی عطا می کند.
حاکمان زمان حضرت : منصور دوانیقى، مهدى عباسى، هادى عباسى، هارون الرشید، محمد امین، مأمون عباسی.
تاریخ ولایت عهدى : رمضان سال ۲۰۱ ه.ق (به اجبار مامون عباسی)
مدت عمر حضرت : بنا بر روایت مشهور ۵۵ سال
تاریخ شهادت : وفات آن حضرت را نیز به سالهاى (۲۰۲، ۲۰۳ و ۲۰۶ ه.ق) دانسته اند اما بیشتر بر آنند که ولادت آن حضرت در سال (۱۴۸ ه.ق) یعنى همان سال وفات امام صادق علیه السّلام بوده است؛ چنان که مفید، کلینى، کفعمى، شهید، طبرسى، صدوق، ابن زهره، مسعودى، ابوالفداء، ابن اثیر، ابن حجر، ابن جوزى و کسانى دیگر این نظر را برگزیده اند.
درباره تاریخ وفات آن حضرت نیز عقیده اکثر عالمان همان سال (۲۰۳ ه.ق) است.
قاتل حضرت : مأمون عباسى به وسیله‌ی زهر
مرقد حضرت : مشهد مقدس
در روایات متعددى از پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین و حضرت صادق علیه السلام به وجود آن امام همام و همچنین به شهادت مظلومانه ایشان و مرقد شریف آن حضرت در خراسان و ثواب فوق العاده‌ی زیارت ایشان اشاره شده است.